[Ultimate Guide] 06 BƯỚC GIÚP BẠN TỰ TIN SẢN XUẤT KHOÁ HỌC ONLINE
Muốn sản xuất khóa học online hiệu quả, đừng bỏ qua bất kỳ bước nào trong hướng dẫn này.
Chào bạn, nếu bạn đang/có ý định sản xuất một khoá học online và vẫn đang mắc kẹt giữa những băn khoăn:
Mình nên bắt đầu từ đâu đây?
Mình cần làm những gì bây giờ?
Khoá học của mình liệu đã đủ tốt chưa?
…
thì hướng dẫn này sẽ giúp bạn có một quy trình bài bản, tuần tự từng bước rõ ràng, chặt chẽ, và tự tin hơn với chất lượng khóa học của mình.
6 bước sản xuất khóa học online gồm:
Xây dựng chân dung học viên
Xác định mục tiêu khóa học
Thiết kế cấu trúc khóa học
Thiết kế đánh giá học tập
Lựa chọn loại tài nguyên học tập
Sản xuất tài nguyên học tập
Bây giờ, chúng ta sẽ đi vào từng bước nhé.
Bước 1: Xây dựng chân dung học viên
Trong bước đầu tiên này, bạn cần làm rõ 2 dữ liệu quan trọng: (1) chân dung học viên mục tiêu và (2) nhu cầu học tập của đối tượng này
Hãy thử nhớ lại xem, bạn đăng ký một khoá học để làm gì? Có phải là để giải quyết một vấn đề, để đạt được một điều mà bạn mong muốn hay không.
Chẳng hạn như, bạn là một Solopreneur, bạn có kỹ năng sử dụng Canva cơ bản nhưng các ảnh bạn làm ra trông rất phèn. Không chỉ vậy, bạn còn mất cả tiếng đồng hồ chỉ để chỉnh xong một hình ảnh. Nó quá tốn thời gian. Vì thế, bạn quyết định học khoá Tự tin thiết kế ấn phẩm của riêng mình để “xoá mù" tư duy thiết kế, nâng cấp tư duy thẩm mỹ, chủ động xử lý tất cả các hình ảnh và tiết kiệm thời gian.
Tương tự, bây giờ hãy quay trở lại với khoá học bạn muốn xây dựng và mô tả các dữ liệu quan trọng về đối tượng học viên mục tiêu. Giả sử bạn đang chuẩn bị xây dựng khóa học A, thì đây là các gợi ý để bạn cần để làm rõ chân dung học viên:
Các dữ liệu cơ bản bao gồm: độ tuổi, giới tính, công việc, thu nhập.
Với chủ đề A, họ đang có những hiểu biết, kỹ năng, kinh nghiệm gì/như thế nào?
Họ đang gặp phải những vấn đề, khó khăn nào mà vẫn chưa tự giải quyết được?
Họ mong muốn đạt được điều gì/kết quả thế nào?
Họ sử dụng kiến thức, kỹ năng liên quan đến chủ đề A trong bối cảnh nào?
Để thu thập được các thông tin này, bạn sẽ cần dành thời gian phỏng vấn các học viên tiềm năng. Các cách thực hiện có thể là: khảo sát qua form, trò chuyện & tương tác trên mạng xã hội, gặp gỡ và trao đổi trực tiếp, tham gia các sự kiện có học viên tiềm năng. Việc tham gia các sự kiện có học viên tiềm năng, đọc các báo cáo chuyên ngành có liên quan hoặc quan sát, tương tác với nhóm đối tượng tiềm năng sẽ giúp bạn mở rộng góc nhìn và có thêm nhiều dữ liệu. Tuy nhiên, để làm rõ vấn đề, nhu cầu thật sự của đối tượng, bạn cần ưu tiên các giải pháp trò chuyện, tương tác sâu với nhóm nhỏ hoặc trao đổi 1:1.
Sau khi có dữ liệu, bạn sẽ cần: Ghi lại để lưu trữ - Phân loại/Phân nhóm dữ liệu - Phân tích dữ liệu. Càng làm chi tiết & kỹ càng bao nhiêu, việc xác định nhu cầu học tập của họ càng dễ dàng bấy nhiêu.
Từ dữ liệu về vấn đề/khó khăn gặp phải và nhu cầu mong muốn của nhóm học viên mục tiêu, bạn có thể xác định được nhu cầu học tập phù hợp nhất. Người lớn chúng ta thường đi học để tìm kiếm cách giải quyết vấn đề và đạt được thêm những thành tựu mới trong công việc lẫn cuộc sống.
Hãy nhớ rằng, khóa học bạn tạo ra đáp ứng được nhu cầu học tập là khi có thể giúp họ giải quyết được khó khăn đang gặp/có thêm những kết quả mới, những sự chuyển đổi tốt đẹp hơn.
Bước 2: Xác định mục tiêu khoá học
Trước khi đi vào nội dung chi tiết, mời bạn đọc thử 2 mục tiêu của khóa học “Thiết kế bìa ebook:
Mục tiêu 1: Học viên biết được các tính năng thường sử dụng của Canva khi thiết kế bìa ebook.
Mục tiêu 2: Học viên có thể tự tin thiết kế được bìa ebook cho riêng mình dựa trên các kỹ thuật thao tác cơ bản với Canva.
Nếu bạn đang có nhu cầu học cách thiết kế bìa ebook trên Canva, đâu sẽ là mục tiêu khiến bạn cảm thấy hấp dẫn hơn?
Mình đã thử ví dụ này với hàng trăm học viên và phần lớn mọi người đều chọn mục tiêu số 2. Bạn biết vì sao không?
Vì mục tiêu của khóa học 2 chỉ rõ điều họ có thể làm được sau khi học. Và lựa chọn này hoàn toàn hợp lý với cách não bộ ra quyết định. Nó hướng chúng ta quan tâm nhiều hơn đến kết quả.
Thử đọc lại 2 mục tiêu trên, bạn có nhìn thấy đâu là điểm khác biệt không. Mình sẽ phân tích một chút nhé:
Mục tiêu 1 đề cập “Học viên biết được các tính năng…”
Mục tiêu này chỉ đang đề cập đến những gì học viên ĐƯỢC HỌC nên sẽ ít hấp dẫn và không tạo được động lực cho người học. Nó chỉ trả lời cho câu hỏi “Tôi sẽ học được những gì trong khóa học này?”
Mục tiêu 2 đề cập “Học viên có thể tự tin thiết kế…”
Mục tiêu này đã tập trung vào kết quả, mô tả những gì người học LÀM ĐƯỢC sau khi hoàn thành khóa học, và được viết ở góc độ của người học. Mục tiêu này thiết thực hơn, hấp dẫn và tạo động lực hơn. Vì học viên biết chính xác khóa học giúp họ đạt được những gì, có phù hợp với mong muốn của họ không và tự thiết lập kỳ vọng phù hợp.
Bạn hãy nhớ học viên mua khóa học vì họ tin rằng nó sẽ giúp họ đạt được những thay đổi, mong muốn về phát triển kỹ năng, kết quả thu nhập một cách nhanh hơn & dễ dàng hơn. Vì thế, một mục tiêu khóa học đủ tốt là:
LỜI TUYÊN BỐ giúp học viên giải quyết được khó khăn/đạt được nhu cầu.
Được viết ở góc độ của NGƯỜI HỌC, không phải của NGƯỜI DẠY
Những gì mà học viên có thể LÀM ĐƯỢC, chứ không phải những gì ĐƯỢC HỌC.
Một mục tiêu cơ bản sẽ được viết thế này:
“Sau khi hoàn thành khóa học, bạn có thể [làm được…]”.
Xác định mục tiêu học tập rõ ràng, cụ thể là tiền đề quan trọng để bạn có thể định hướng thiết kế cấu trúc khóa học, nội dung bài học, tạo ra những trải nghiệm học tập tốt hơn cho học viên. Đó cũng là cơ sở để bạn đánh giá kết quả học tập. Đồng thời, mục tiêu cụ thể, rõ ràng cũng là mồi câu hấp dẫn để bạn đánh trúng nhu cầu khách hàng. Hãy dành thời gian cho việc xác định mục tiêu một cách bài bản nhé.
Bước 3: Thiết kế cấu trúc khóa học
Hãy thử tưởng tượng.
Chân dụng học viên bạn đã hoàn thành ở bước 1 là điểm A, và mục tiêu khoá học của bước 2 là điểm B. Sau 2 bước đầu tiên, bạn đã có một điểm A - nơi học viên đang đứng và điểm B - nơi học viên muốn đến.
Nối 2 điểm A và B, bạn sẽ có một con đường, con đường này chính là CẤU TRÚC KHOÁ HỌC - là cách bạn thiết kế nội dung học tập để dẫn học viên đi từ A sang B.
Hình minh hoạ bên dưới cho bạn thấy, con đường đó sẽ có những cột mốc lớn quan trọng và những viên gạch nhỏ tạo nên từng cột mốc lớn. Tương ứng với cấu trúc khóa học, các mốc lớn chính là những học phần lớn (hình tròn to) và những bài học nhỏ (chấm đỏ nhỏ) trong từng phần.
Như vậy, bạn sẽ cần thực hiện 2 bước:
Bước 1: Xác định các phần học lớn của khóa học bằng cách trả lời câu hỏi: Để đạt được mục tiêu sau cùng của khoá học, người học cần đạt được những mục tiêu nhỏ nào, theo thứ tự nào?
Bước 2: Xác định các bài học nhỏ bằng cách trả lời câu hỏi: Để đạt được từng mục tiêu, người học cần học những gì?
Ví dụ:
Bạn A muốn tạo ra một khóa học hướng dẫn các bạn sinh viên mới ra trường tìm việc làm phù hợp với năng lực. Vấn đề của các sinh viên là chưa biết viết CV, chưa biết cách ứng tuyển thế nào, không biết tìm thông tin công việc phù hợp và chất lượng. Vì vậy, mục tiêu khóa học này như sau.
Bước ra từ khoá học, bạn sẽ:
Có thể tìm kiếm các công việc phù hợp với năng lực
Biết cách viết CV bài bản để lại ấn tượng với nhà tuyển dụng
Tự tin ứng tuyển và bước vào quá trình phỏng vấn,
Với mục tiêu này, học viên sẽ cần đi qua những cột mốc lớn và từng bài học nhỏ như hình minh hoạ:
Sau khi đã thực hiện xong 2 bước này, bạn có thể kiểm tra hoặc sắp xếp các phần học và bài học nhỏ để đảm bảo trình tự khóa học logic và hợp lý.
Cấu trúc khóa học gần như là chìa khóa quyết định sự thành bại của một khóa học. Bởi nếu thiết kế không khéo, bạn sẽ dẫn người học đi trật hướng và không thể đạt được mục tiêu đã đặt ra từ đầu.
Bước 4: Thiết kế đánh giá học tập
Mục tiêu của bước Thiết kế đánh giá này là để theo dõi tiến trình học tập và đảm bảo người học đạt được mục tiêu khóa học. Tuy nhiên trong thực tế, đây là bước gần như bị bỏ qua hoàn toàn ở các khóa học online sản xuất sẵn.
Xét theo quá trình học tập, có 2 loại đánh giá cơ bản gồm: đánh giá quá trình (formative assessment) và đánh giá tổng kết (summative assessment).
Đánh giá quá trình: là hoạt động đánh giá diễn ra thường xuyên trong khóa học để theo dõi sự tiến bộ của người học, đồng thời điều chỉnh và cải thiện bài học.
Đánh giá tổng kết: là hoạt động tập trung vào thành quả cuối cùng mà người học đạt được, mang tính khái quát và thường diễn ra cuối khóa học, đòi hỏi người học vận dụng nhiều kỹ năng, kiến thức cùng lúc.
Bạn có thể hình dung thế này. Khi bạn viết một bài viết, việc chỉnh sửa outline, biên tập bài viết nhiều lần trước khi đăng bài hoặc gửi cho khách hàng chính là đánh giá quá trình. Còn những phản hồi, ý kiến bạn nhận được sau khi đăng bài là đánh giá kết quả. Hoặc như khi chúng ta đi học, đánh giá quá trình chính là bài kiểm tra miệng, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết; còn bài thi cuối kỳ chính là đánh giá tổng kết.
Cần lưu ý rằng, điểm số không phải là đích đến của việc đánh giá. Quan trọng nhất là bạn theo dõi được tiến bộ của người học qua từng hoạt động và cả khóa học, để đảm bảo họ đã tiếp thu kiến thức, và thực hiện được kỹ năng theo đúng tiêu chuẩn đề ra.
Tùy vào từng kết quả đầu ra cụ thể và đối tượng học viên, giảng viên cần xác định phương pháp, cách thức, công cụ đánh giá phù hợp.
Bước 5: Lựa chọn loại tài nguyên học tập
Thực tế cho thấy, các khóa học online thường chỉ có video, thi thoảng có thêm một vài tài liệu, biểu mẫu. Ngoài ra không còn bất kỳ loại tài nguyên học tập nào khác. Điều này có thể khiến bạn không thể tối ưu cách truyền tải nội dung cho học viên, còn học viên cũng khó tiếp nhận dữ liệu học tập một cách hiệu quả.
Sự thật là, có rất nhiều loại tài nguyên học tập trong một khóa học online mà bạn có thể sử dụng. Uyên sẽ giới thiệu với bạn 6 nhóm tài nguyên bao gồm:
Nhóm video
Nhóm audio
Nhóm văn bản đọc điện tử
Nhóm hình ảnh
Nhóm bài học/trò chơi tương tác
Nhóm bài đánh giá.
Chúng ta sẽ cùng đi vào chi tiết nhé.
Nhóm 1: video
Đây là loại tài nguyên thường được sử dụng nhiều nhất và rất đa dạng. Những loại video thường gặp là:
Talking head video: là dạng video mà người hướng dẫn sẽ trực tiếp xuất hiện và hướng dẫn nội dung trước camera.
Live-action video: là dạng video quay người thật, có thể là một phần trình bày như video ted talks, một buổi phỏng vấn, tình huống minh họa cần nhiều người tham gia hoặc video hướng dẫn thao tác như video hướng dẫn nấu ăn.
Screencast video: là video quay màn hình để hướng dẫn thao tác với phần mềm/công cụ trên máy tính, điền vào biểu mẫu thông tin như lúc nãy Uyên điền vào file Thiết kế khóa học online tinh gọn.
Slidecast video: là dạng video quay màn hình slide trình bày có thể có hoặc không có người hướng dẫn trên màn hình.
Animation video: là các video hoạt hình với nhân vật & khung cảnh chuyển động.
Nhóm 2: audio.
Đây là các file âm thanh được thu riêng theo chủ đích của bài học.
Ví dụ nếu khóa học của bạn hướng dẫn về thiền & tự chiêm nghiệm cũng có thể sử dụng định dạng nội dung này.
Nhóm 3: văn bản đọc điện tử.
Đây là định dạng nội dung cơ bản nhất trong đào tạo, bao gồm: bảng tính, file trình bày, tài liệu tham khảo, checklist, biểu mẫu … trình bày thành file doc, excel, PDF, PPT.
Nhóm 4: hình ảnh
Nhóm tài nguyên này bao gồm các infographic, các hình ảnh minh họa quy trình, sơ đồ, biểu đồ, đồ thị…
Nhóm 5: các bài học/ trò chơi tương tác
Đây là định dạng nội dung mà người học có thể tương tác trực tiếp với bài giảng/trò chơi như: trả lời câu hỏi, lựa chọn đáp án thích hợp, thực hành các tình huống mô phỏng…Tuy nhiên, loại tài nguyên này sẽ mất nhiều chi phí, công cụ và thời gian sản xuất vì khá phức tạp. Bạn có thể bỏ qua định dạng này nếu chưa có kinh nghiệm.
Nhóm 6: các bài đánh giá
Đây là loại tài nguyên giúp học viên ghi nhớ những gì đã học và giúp bạn đánh giá quá trình học tập của họ. Tùy theo mục đích và thời điểm sử dụng, bạn có thể sử dụng các công cụ đánh giá khác nhau.
Ví dụ như: Câu hỏi trắc nghiệm ngắn, Bài tập ngắn, Câu hỏi thảo luận, bình chọn, khảo sát, Bài trình bày/thu hoạch cuối khóa, File portfolio….
Tùy theo tính chất của nội dung học và mục tiêu khóa học, bạn nên lựa chọn loại tài nguyên phù hợp để trình bày bài học nhằm tối ưu cách truyền tải và giúp học viên tiếp nhận hiệu quả hơn. Đồng thời, bạn cũng nên đa dạng loại tài nguyên để tạo sự phong phú và mới lạ cho học viên.
Bước 6: Sản xuất tài nguyên học tập
Bây giờ chúng ta đã đến bước cuối cùng. Nhưng đừng vội vui mừng, vì bước cuối này chính là cánh cổng mở ra cho bạn 1001 đầu việc và nhiệm vụ cần thực hiện.
Tuỳ theo loại tài nguyên học tập bạn đã chọn ở trên, bạn sẽ có những công việc tương ứng cần thực hiện. Chẳng hạn như viết kịch bản nội dung bài học chi tiết, thiết kế slide, chuẩn bị quay dựng video, tạo các biểu mẫu/tài liệu, đặt câu hỏi trắc nghiệm/thiết kế bài tập thực hành, thu âm audio,...
Vì bước này có khá nhiều công việc có tên (như đã liệt kê ở trên) và không tên khác (phát sinh khi làm thực tế), nên mình sẽ dành riêng cho bước sản xuất này một bài viết chi tiết và đầy đủ hơn. Nếu bạn đặc biệt quan tâm đến đầu việc nào trong bước sản xuất, hay có bất kỳ vướng mắc nào trong quá trình sản xuất, thì comment ở bản tin này để mình lên kế hoạch viết tiếp nội dung nhé.
Kết
Trên đây là tất cả 6 bước bạn cần để bắt đầu sản xuất khóa học của riêng mình một cách tổng quan và bài bản nhất.
Gợi ý của mình là:
Hãy làm tuần tự từng bước, và làm thật kỹ, đừng làm cho xong hay bỏ qua bất kỳ bước nào.
Trong quá trình thực hiện, hãy ghi chú lại những việc mình đã làm, những lưu ý/bài học có được. Từ đó, bạn có thể tự tạo ra một quy trình sản xuất phù hợp với tính cách, sở trường và nguồn lực của bạn.
Hãy chia sẻ với mình nếu bạn có những bài học mới, hay những băn khoăn trong quá trình áp dụng 6 bước này nhé.
Uyên rất mong chờ chia sẻ của bạn.